İlber Ortaylı’ya göre güya Arapça ezana dönüş için kanun teklifini önce CHP vermiş, Demokrat Parti onu tamamlamış.
Resmen kendi kafalarından bir tarih uydurup milleti kandırıyor bunlar. Varsa böyle bir teklif, gösterin, yoksa susun. Yeter artık, gına geldi bu uyduruk tarihinizden.
Ortaylı’nın dediği gerçek olsaydı kanun teklifinin ilgili TBMM tutanaklarında bir şekilde zikredilmesi gerekirdi. İnönü’nün damadı Metin Toker’in “CHP Ezanın dili konusunda ne açıktan, ne kapalı kapılar arkasında vaatte bulundu” sözü bile çürütmeye yeterdi bu lafı aslında. (DP’nin Altın Yılları, Bilgi: 1990, s. 48) Ama biz tarih ayrıntıda gizlidir diyerek kamuoyunu bilgilendirelim. Ta ki bu tür laflara kanmasın.
TBMM tutanaklarının tamamı www.tbmm.gov.tr de -Meclis-i Mebusanınkiler dahil- açık. Söyler misiniz bu sözde teklif tutanakların neresinde geçiyor?
Yazık. Maalesef yardakçılarıyla bir tarih uydurdular, kendileri çalıp kendileri inanıyor.
Şimdi şahitleri dinleyelim. Bakalım, İnönü dahil devrin CHP’li siyasetçileri 80’ine merdiven dayamış tarihçinin iddiasından tek kelimeyle olsun bahsetmiş mi?
Bakın, İnönü’nün başbakan yapmayı düşünecek kadar kendini yakın hissettiği Nihat Erim 9 Haziran 1950 günü ne yazmış günlüğüne:
“Menderes hükümetinin ilk işi ezanın Arapça okunmasına müsaade edileceğini söylemek oldu. Bu suretle Türkçe’den Arapça’ya geçmekle bir ricat (geriye dönüş) yapıldı. Bu kadarla kalırlarsa şükredelim. Diğer inkılap tedbirlerinden fedakârlığa devam etmelerinden korkulur.” (2021, s. 458.)
Eğer CHP, Ortaylı’nın dediği gibi Arapça ezana dönüş için bir kanun teklifi vermiş olsaydı olayların göbeğindeki CHP’li Erim bundan bahsetmez miydi? Bahsetmediği gibi üstelik CHP’de Arapça ezana dönülmesine taraftar olanları irticayla suçluyor.
Başbakan Menderes’in ilk ezan açıklamasının neşredildiği 5 Haziran 1950’den itibaren gazetelere bakın, göreceksiniz: Arapça ezana dönüş hamlesini DP’li vekiller yapmış, bunun karşısında CHP’li vekillerin vaktiyle kanunla yasakladıkları Arapça ezanın lehine çark edişi kamuoyunda hayretle karşılanmıştır. Eğer CHP önceden bir kanun değişikliği teklifi vermiş olsaydı neden bu ani dönüşleri hayretle karşılanmış olsun ki?
CHP grubunun tutumu
Ezan yasağının kaldırılacağı kanun tasarısı görüşmelerinde CHP grubu adına söz alan Trabzon milletvekili Cemal Reşit Eyüboğlu ‘ezan konusunda bir münakaşa açmaya taraftar olmadıklarını’ söylerken nedense aklına vaktiyle verdikleri rivayet edilen bu kanun teklifini hatırlatmak gelmemiş! Hatta ‘milli şuurun bu meseleyi kendiliğinden halledeceğine güvendiklerini’ söylemiş ki, zamanı gelince yeniden Türkçe ezana dönüleceğini umduklarını göstermiş.
Buyurun, 16 Haziran 1950 günü Eyüboğlu’nun TBMM kürsüsünden yaptığı konuşmayı tutanaklardan beraberce okuyalım:
“Bu memlekette millî devlet ve millî şuur politikası Cumhuriyetle kurulmuş ve CHP bu politikayı takip etmiştir. Bu politika icabı olarak ezan meselesi de bir dil meselesi ve millî şuur meselesi telâkki edilmiştir. Millî devlet politikası mümkün olan her yerde Türkçenin kullanılmasını emreder. Türk vatanında ibadete çağırmanın da öz dilimizle olmasını bu bakımdan daima tercih ettik. Türkçe ezan, Arapça ezan mevzuu üzerinde bir politika münakaşası açmaya taraftar değiliz. Millî şuurun bu konuyu kendiliğinden halledeceğine güvenerek Arapça ezan meselesinin ceza konusu olmaktan çıkarılmasına aleyhtar olmayacağız.”
Diğer ağır top Barutçu
ne demiş?
Şimdi CHP Genel Sekreterliği de yapmış bulunan Faik Ahmet Barutçu’nun Siyasi Hatıralar’ından Arapça ezana dönüşle ilgili kısmı okuyalım. Bize kanun tasarısı genel kurula gelmeden önce CHP grubunda nasıl bir hava estiğini şöyle anlatmıştır:
“Arapça ezan yasağının kaldırılması için Demokrat Partinin Meclise götürdüğü teklif hakkında grubun nokta-i nazarını tespit için yapılan genel kurul toplantısındaki görüşme bu hissiyatı açığa vurmuştur. İnönü’nün telkinleri para etmemiştir. Az kalsa ekseriyet Türkçe ezan okumanın bir hata olduğunu itirafa kadar gidecek. Demokratların teklifini iştiyakla kabule karar verecekti. Bunun bir milli dil ve şuur meselesi olduğunu, milli devlet politikasının mümkün olan her yerde Türkçe konuşmayı emrettiğini ve milli şuur ve politikasının icabı olarak Türkçe namaza davet yapılmasını tercih ettiğimizi, milli şuura güvenerek ceza müeyyidesinin kaldırılmasına karşı bari istintaktan (sorgulamadan) ileri gidilmemesini olsun kabul ettirinceye kadar akla karayı seçtik.” (…) 70 sene sonra, atılan bir adım geri alınıyor. Bir inkılâp partisi olarak milli güvene itimadımızı ifade ettik. İstikbale ait ümitlerimizi muhafaza ettiğimizi anlattık.” (2001, s. 1019-20.)
Yalnız burada Barutçu’nun son cümlesine dikkat: Fırsat bulduğumuzda tekrar Türkçe ezana dönülecektir demek istiyor. Bu kafa hiç Arapça ezanı serbest bırakacak kanun teklifi verir mi?
İnönü’nün Türkçe
ezana dönüş çabası
Türkçe ezana dönüş hasreti CHP’nin ve İnönü’nün içinde 10 yıl daha yaşayacak ve bu fırsat 27 Mayıs darbesiyle gelecek, darbecilerden Türkçe ezana dönülmesini bekleyecekler ama halkın reaksiyonuyla karşılaşacağını düşünen Milli Birlik Komitesi bu işlere girilmesini uygun bulmayacaktır. Bu kararı darbecilerden Numan Esin şöyle dile getirecekti:
“Bu konu 1960’ta da bizim önümüze geldi. Yönetimle halk arasını açacağı gerekçesiyle böyle bir şeye gerek olmadığına karar verdik. O gerekçeyi de ben ileri sürmüştüm.”
Nitekim İnönü de Defterler’inde darbenin lideri Cemal Gürsel’in kendisini ziyaretinin ardından Türkçe ibadetle ilgili ümitlerinin suya düştüğünü 6 Ağustos 1960 tarihli notta şöyle dile getirecekti:
“1- Din meselesi-Reform. İrtica teşkilatından kurtulma. Türkçe ibadeti gözleri tutmuyormuş.” (2016, s. 574.)
Belli ki Milli Şef pek üzülmüş Türkçe ibadete dönülemeyişine. Nereden mi biliyoruz bunu? Kemalist tarihçi Prof. Dr. Şerafettin Turan’ın Türk Devrim Tarihi 5 adlı kitabından (s. 33).
Prof. Turan’dan öğrendiğimize göre 6 Ağustos günü Gürsel’in İnönü’yü ziyaretinde “dinde reform” ve “Türkçe ezan” meselesi üzerinde durulmuş. İnönü görüşmede Gürsel’e “İbadetin Türkçeleştirilmesini, tekrar Türkçe ezanı gözünüz tutuyor mu?” diye sormuş. Gürsel’in “Tutmuyor” diyerek doğacak tepkilerden korktukları yollu itirafından İnönü’nün memnun olmadığını not defterine düştüğü “Yazık!...” ifadesinden görmüştük.
Velhasıl CHP Genel Başkanı İnönü 10 yıl önce uğradığı ezan yenilgisinin rövanşını bir askeri darbe sayesinde alabileceğini ummuştu. Ortaylı da kalkmış, bu İnönü’nün başında olduğu partinin Arapça ezana dönüş için kanun teklifi verdiğini söyleyebiliyor?
“Göz var, izan var” derdi eskiler. Bunlarda ilki kör, ikincisi de fena şaşmış ki Allah şaşırtmasın.
https://www.yeniakit.com.tr/yazarlar/mustafa-armagan/chplilere-ve-ilber-ortayliya-ezan-dersleri-47744.html